Müjde DEMİR
Türkiye’de istilacı türlerden biri olarak tanımlanan ve özellikle Doğu Akdeniz kıyılarında oldukça yoğun bulunan zehirli Balon balıklarının, Akdeniz’in ekolojisine ve ekonomisine ciddi zarar verdiğini belirten ODTÜ Deniz Bilimleri Enstitüsü Dr. Öğretim Görevlisi Meltem Ok, Balon balığının içerdiği tetrodotoksinin, siyanürden 1200 kat daha zehirli olduğuna ve panzehrinin bulunmadığına dikkat çekerek insan ve çevre sağlığını tehdit ettiğini söyledi.
İstilacı ya da yabancı tür olarak tanımlanan Balon balıklarının, gemi balast suları, Cebelitarık Boğazı ve en yaygın olarak da 1869’da açılan Süveyş Kanalı yoluyla Hint Okyanusu ve Kızıldeniz’den Akdeniz’e geçerek hızla Akdeniz ekosisteminde yayılmaya başladığını kaydeden Meltem Ok “Bu gruba ait türler özellikle 2000’li yıllardan itibaren kıyılarımızda gözlenmeye başladı ve bugün denizlerimizde tanımlanmış 8 farklı Balon balığı türü bulunuyor.
Akdeniz Su Ürünleri Araştırma Üretme ve Eğitim Enstitüsü’nce Balon balıkları hakkında yapılan araştırmada, dişi bir balığın 1 gram gonadında 10 bin-22 bin adet yumurta tespit edildi” dedi.
Bazı bireylerde 300-400 gramlık gonatlar gözlemlenebildiğini ve hem balığın çok hızlı ürediği hem de üreme periyodunun bahar ayları dışına çıktığının belirlendiğini belirten Ok, “Denizel istilacı yabancı türlerle mücadele oldukça zorlu, ekosisteme girip hızla çoğalan ve yayılan bu tip türleri ekosistemden tamamen arındırmak maalesef mümkün değil.
Akdeniz’de tamamen Balon balığı üzerinden beslendiği bilinen bir avcı tür bulunmaması nedeniyle, Balon balığının avcılık ve tüketim dışı farklı yollar geliştirilerek ülke ekonomisine kazandırılması dışında baskılayacak bir unsur maalesef yok” diye konuştu.
Asla tüketilmemesi gerekiyor
Tarım ve Orman Bakanlığı’nın Balon balıkları ile ilgili yaptığı araştırmalar neticesinde insan sağlığı açısından yüksek oranda toksin barındırdığının tespit edildiğine değinen Ok, “Bu kapsamda halkımızın bu türleri tanıması ve tüketmemesi oldukça önemli, bu konuda yoğun bilinçlendirme ve farkındalık çalışmalarının yürütülüyor. Avlamak ve karaya çıkarmak Tarım ve Orman Bakanlığı’nın iznine tabidir. Balon balıkları hem insan hem çevre sağlığını tehdit eder. Tüketilmesi ölümcül olabilir.
Bu konuda balıkçılarımızı ve vatandaşlarımızı zehirli Balon balığı tüketmemesi konusunda bende uyarıyorum” diye konuştu. Etinin zehirli olmasının yanı sıra Balon balığının ticari ve amatör balıkçıları olumsuz etkilediğine de dikkat çeken Ok “Çene yapısı çok güçlü, kabuklulardan tutun kendi boyutunda balıklara kadar hepsinin predatörü, tamamını tüketebiliyor, saldırgan bir balık. Oltaları, iğneleri kırıyor, kurşun zokaları koparabiliyor.
Tutmak mümkün değil. Ağ, olta gibi malzemelerin hepsini parçalayabiliyor. Türkiye’deki küçük ölçekli balıkçılık üzerine yapılan bir çalışmaya göre Balon balığının yıllık yaklaşık 2 milyon avrodan fazla bir zararı söz konusu. Balon balıkları bazı yerlerde olta balıkçılığını öldürdü diyebiliriz. Doğu Akdeniz’in hem ekolojisine hem de ekonomisine büyük zararı oldu” ifadelerini kullandı.
Derinde yaşamıyor kıyısal alanları tercih ediyor
ODTÜ Deniz Bilimleri Enstitüsü Dr. Öğretim Görevlisi Meltem Ok, Akdeniz bölgesinde zaman zaman tüketilen Balon balığının, zehirli olduğunun çoğu kişi tarafından bilinmediğine değinerek şu bilgileri paylaştı: “Oldukça keskin dişlere sahip ve ısırığı insan parmağını bile koparabilir. Düz olan dişleri oltayı kolayca kesebilir. Balık oltaya ilk yakalandığında yukarıya çekilirken bazen şişerek kendi hacminin 3 katına kadar su ile dolup oldukça ağırlaşabilir. Kıyısal alanlarda bulunur, çok derinde yaşamaz.”
