İlk kez iki kara deliğin birbirinin etrafında döndüğü görüntülendi

Astronomlar, evrende şimdiye dek yalnızca teorik olarak varlığı bilinen bir olguyu ilk kez doğrudan gözlemlemeyi başardı. İki kara deliğin birbirinin etrafındaki dönüşü, yer ve uzay tabanlı teleskoplardan elde edilen radyo verileriyle görüntülendi. Bu çığır açıcı keşif, kara delik çiftlerinin varlığını görsel olarak doğrulayan ilk kanıt niteliğinde.

İlk kez kara delik çifti görüntülendi

Yaklaşık 5 milyar ışık yılı uzaklıkta bulunan bu iki kara delik, 12 yıllık bir yörüngede birbirlerinin çevresinde dönüyor. Sistemdeki büyük kara delik, evrendeki en parlak gök cisimlerinden biri olan OJ 287 olarak adlandırılıyor ve Güneş’in 18 milyar katı kütleye sahip. Daha küçük olan kara delik ise neredeyse ışık hızında parçacıklar püskürten bir jet üretiyor. Bu jetin yönü zamanla değişiyor ve adeta salınan bir hortum ya da kuyruğunu sallayan bir köpek gibi davranıyor. Küçük kara deliğin kütlesinin de Güneş’in 150 milyon katı olduğu belirtiliyor.

Daha küçük olan kara delik, her yörünge döngüsünde büyük kara deliğin birikim diskine çarpıyor. Araştırmacılar, kara deliğin bu toz ve gaz bulutunun içinden her geçişinde yaklaşık 16 Güneş kütlesi kadar maddeyi çekip aldığını tahmin ediyor.

Araştırmanın başyazarı ve Finlandiya’daki Turku Üniversitesi’nden astronom Mauri Valtonen, “İlk kez iki kara deliğin birbirinin etrafında döndüğüne dair bir görüntü elde ettik. Görüntüde, kara delikler yaydıkları yoğun parçacık jetleriyle tespit ediliyor. Kara deliklerin kendisi tamamen siyah ancak bu parçacık jetleri veya deliği çevreleyen parlayan gaz sayesinde tespit edilebiliyorlar” açıklamasında bulundu.

Kara delikler, dev yıldızların çökmesiyle oluşuyor ve zamanla gaz, toz, yıldızlar ve hatta diğer kara delikleri yutarak büyüyor. Bu süreçte ortaya çıkan sürtünme, kara deliğin çevresindeki maddeyi ısıtarak teleskoplarla gözlemlenebilen parlak bir ışınım oluşturuyor. Bu tür yapılara aktif galaktik çekirdekler (AGN) deniyor. AGN’lerin en aşırı biçimi olan kuasarlar, Güneş’ten milyarlarca kat büyük kütlelere sahip süper kütleli kara deliklerdir ve trilyonlarca kat daha parlak ışık patlamaları yayarlar. Eğer bu jetler Dünya’ya doğru yönelmişse, bu tür cisimler blazar olarak adlandırılır. OJ 287 de bir blazar konumunda.

Daha önce kavramsal kanıtlar vardı

Daha önce Samanyolu’nun merkezindeki kara delik ile Messier 87 galaksisindeki dev kara delik görüntülenmişti. Ayrıca, kütleçekim dalgaları sayesinde kara delik çiftlerinin birleşmelerine ait dolaylı kanıtlar elde edilmişti. Ancak OJ287 sisteminin uzun süredir ikili kara delik içerdiği düşünülmesine rağmen teleskoplar bu iki cismi birbirinden ayırt edecek çözünürlüğe sahip değildi.
OJ 287’nin gözlemleri, kara deliklerin varlığının dahi bilinmediği zamanlara kadar uzanıyor. 19. yüzyıl sonlarında astronomlar, sistemin periyodik olarak parlaklaşıp sönmesinin nedenini açıklayamamıştı. 1980’lerde yapılan analizlerde, bu değişimin iki kara deliğin birbirinin etrafında dönmesinden kaynaklandığı fikri öne sürülmüştü.

Son olarak araştırmacılar, Rusya’nın 2011–2019 yılları arasında faaliyet gösteren RadyoAstron (Spektr-R) uydusunun verilerini kullanarak kara delik çiftini ayırt etmeyi başardı. Elde edilen radyo görüntülerinde, kara deliklerin her birine ait iki ayrı jetin konumu, daha önce yapılan teorik hesaplamalarla birebir örtüştü. Bu da sistemin gerçekten bir kara delik çifti olabileceğine güçlü bir kanıt sağladı.

Yine de bilim insanları temkinli davranıyor. Görüntüdeki iki jetin kısmen üst üste binme olasılığı bulunduğundan, tek bir kara deliğin karmaşık bir jet yapısı oluşturmuş olabileceği ihtimali tamamen elenmiş değil.

Author: seher alp

Bir yanıt yazın

E-posta adresiniz yayınlanmayacak. Gerekli alanlar * ile işaretlenmişlerdir