Gülden Çoktan – Aleyna Sevim / Yemek yazarı ve şef Refika Birgül, kentlerdeki gıda israfını ortaya koymak için İstanbul’da yaşadığı semt Kuzguncuk’taki çöpe girdi. Çöpteki gıda atıklarını tek tek inceleyen Birgül, salatalıktan, rokaya, maydanozdan ayvaya birçok gıdanın tüketilmeden atıldığına tanıklık etti. Çöpteki gıda gerçeğini “Refika’nın Mutfağı” isimli YouTube hesabında da yayınlayan Birgül, özellikle soğan, patates ve domates gibi sebzelerin soyma yanlışlarından dolayı ciddi bir bölümünün çöpe dönüşmesine isyan etti. Birgül, çöpte kasasıyla atılan maydanoz ve rokalarla, hiç yenilmemiş simit ve keklerle karşılaştı.
% 50’si israf oluyor
Çöpte tanık olduğu gıda israfının boyutlarını Milliyet’e anlatan Birgül, şu bilgileri verdi: “Fazla Gıda’nın rakamlarına göre tarladan tezgâha gelene kadar meyve sebzenin yüzde 50’si israf oluyor. Kalan yüzde 50’nin yarısını da biz buzdolabımızda ya da yemek yapıp yemeyerek israf ediyoruz. Yani tarladan çıkan bir sebzenin sadece yüzde 24,5’ini tüketiyoruz. Yüzde 75’i ziyan oluyor. Bunu ekmekte, ette, süt ürünlerinde de görüyoruz. Bu rakamlar gerçek mi diye bakıp kontrol etmek istedim ve mahallenin çöplerini araştırmaya başladım. Gerçekten çöp konteynerinden bağ bağ rokalar çıktı.
Vitamini çöpte
Rokanın tamamen kullanmak yerine ucunu kesip atmışlar, en vitaminli kısmı o. Maydanozlar sararınca atılmış. Soğanın dış kabuğunu ayırmak zahmetli diye birkaç katman soyulup atılmış. Patates de derin soyularak ziyan edilmiş. Kabuğunu soymaya gerek yok. Lif ile dışını temizledikten sonra kullanılır. Bu bilgiler bilinmiyor, anlatıldıkça durum değişebilir.”
Belediyelere, lokantalara çağrı
Şef Refika Birgül, gıda israfına yönelik farkındalık çalışmalarının yapılması gerektiğine vurgu yaparak, şu çağrıyı yaptı: “Lokantalar bunun farkındalığında olmalı. Akıllı tartıları ile lokantadaki gıdanın hangi aşamada ne kadar atığa dönüştüğünü ölçülüyor. Böylece lokantanın alışverişini daha farklı yapabilmelerini sağlıyorlar. Pazarlarda çürüğayıranlar ucuza satanlar var, yere atanlar. Belediyeler buna çözüm bulabilir. Büyük market zincirleri de sok kullanma tarihi yaklaşmış gıdaları gıda bankalarına verebilir. Manavlarda da paketlemeden başlayan israf söz konusu. Bunlar değiştirilebilir.”
Her gün 4.9 milyon ekmek çöp
UNEP raporuna göre Türkiye gıda israfında 214 ülke arasında 15. sırada. 2020’de yapılan son araştırma her yıl 18,1 milyon ton gıdanın israf edildiğini ortaya koyuyor. Çöplerdeki atığın yüzde 52’sini gıdalar oluşturuyor. Günlük 4,9 milyon ekmek israf ediliyor. En çok kayıp meyve sebzede. Türkiye’deki evsel gıda atığı ise yılda tahmini 7 milyon 762 bin 575 ton. Bu yılda kişi başı 93 kiloya denk geliyor. Araştırmalara göre, Türkiye halkının yüzde 11.8’i bozulduğunu düşündüğü gıdayı çöpe atıyor.
Bayat ekmek tarifleri…
İsrafa karşı bayatlamış ekmek veya pidelerden pizza, kebap veya börek yapılabilir. Bayat ekmekle yapılabilecekler şöyle:
■ Börek ■ Köfteli Kebap ■ Sufle ■ Pudingli pasta ■ Kahvaltılık kaşar dolgulu ekmek topları ■ Ev yapımı galete unu ■ Mantı
■ Kurabiye
İsrafın bedeli: 1 trilyon dolar
Birlemiş Milletler Çevre Programı’na (UNEP) göre, dünyada günde 1 milyardan fazla öğün israf ediliyor. Dünyada 2022’de 1,05 milyar ton gıda atığı oluştu. Bu kişi başına 132 kiloya denk geliyor, Gıda israfı yıllık sera gazı salımının yüzde 10’unu oluşturuyor, havacılık sektörünün 5 katı. İsraf, 1 trilyon dolara mal oluyor. Gıda israfının yüzde 60’ı evlerde, yüzde 28’i gıda hizmeti sektöründe, yüzde 12’si ise perakende satışında meydana geliyor.
